Nói đến đặc sản của đất Việt, chúng ta không thể không nhắc đến rượu cần.
Một loại đặc sản vô cùng độc đáo mà bất cứ ai đặt chân đến vùng đất Tây Nguyên, được thưởng thức hương vị ngất ngây, ngòn ngọt, chua chua và một chút đắng nhẹ của loại rượu này sẽ yêu đem lòng yêu mảnh đất núi rừng này đến kỳ lạ.
Vậy rượu cần là gì? Mua rượu cần ở đâu? Làm rượu cần thế nào?… cùng nhiều câu hỏi khác của độc giả, sẽ được thiết bị Thái An giải đáp chi tiết trong bài viết dưới đây.
Xin mời các bạn tìm hiểu cùng chúng tôi.
➤ Đọc thêm: Cách ngâm rượu táo mèo thơm ngon [Đơn giản & Độc đáo]
Rượu cần – Đặc sản của núi rừng Việt Nam
Rượu cần còn có tên gọi khác:
- Nơm Yăng trong tiếng Mnông
- Tơ Nơm trong tiếng K’ho
- Tpei ché trong tiếng Jarai
là một loại đặc sản của một số dân tộc thiểu số ở Việt Nam. Xuất hiện ở vùng núi Tây Bắc hoặc, một số nơi ở Tây Nguyên. Rượu được ủ men trong hũ, bình, ché, choé, nghè, không qua chưng cất.
Đặc trưng của loại rượu này, khi đem ra uống phải dùng cần làm bằng tre/ trúc đục thông lỗ để hút rượu, trong khá giống với cần câu cá.
Đây cũng là một thứ đồ uống quý, chỉ dùng trong các dịp đặc biệt như lễ tế thần linh, những ngày hội làng và dành để đãi khách quý. (Theo Wikipeida)
Rượu cần – Đặc sản của núi rừng Việt Nam
Nguyên liệu làm rượu cần đúng chuẩn
Để có được một bình rượu cần thơm ngon, đậm vị, thì điều đầu tiên bạn cần làm đó là lựa chọn nguyên liệu. Những thứ bạn cần chuẩn bị bao gồm: Men rượu, Cái rượu, Chum (hũ, bình, choé…) và Cần tre.
- Men rượu: là một phần vô cùng độc đáo được các dân tộc làm rất công phu từ các loại lá rừng có tinh dầu, cho đến các loại thuốc bắc, gừng, riềng…
- Cái rượu (phần chủ đạo): Đây là phần không thể thiếu trong bình rượu cần, thường được làm từ những loại ngũ cốc thông dụng như ngô, sắn, gạo nếp, gạo tẻ, hạt ý dĩ… Mỗi loại sẽ mang đến một hương vị ngọt ngào, say đắm riêng cho rượu. Riêng ở Tây Nguyên, thứ tự cái rượu được ưa thích là rượu cào, bo bo, kê, rồi mới đến gạo, ngô…
- Chum (hũ, bình, chóe, ché, ghè): là phần đựng toàn bộ nguyên liệu đã ủ men. Với người Ê Đê trước đây, họ thường dùng các loại ché Tuk, ché Tang màu da lươn là những loại ché quý dùng trong dịp lễ lớn nhưng hiện nay họ chỉ dùng các loại ché thường như ché ba. Còn người Mnông thì dùng các loại ché mà họ gọi là Yang Bung, R’ Lungman.
- Cần tre/ trúc dài cỡ một mét được hơ lửa, vuốt thẳng ra và đục thông ruột sau đó lại được uốn cong.
- Cùng một số dụng cụ đong nước vào ché như ca, sừng trâu đục thủng đáy…
Quá trình làm bánh men rượu cần
Một số cách làm rượu cần thơm ngon
Như đã chia sẻ ở trên, rượu cần có mặt tại rất nhiều vùng khác nhau tại Việt Nam. Bởi vậy, tuỳ theo dân tộc, vùng miền, nghệ nhân mà bí quyết làm rượu cần cũng khác nhau. Nhưng nếu đi sâu tìm hiểu, chúng ta sẽ thường thấy một số phương pháp sau:
1. Cách làm rượu cần ở các tỉnh vùng núi phía Bắc
Nếu bạn một lần đặt chận đến với dân tộc Thái, bạn sẽ nhận thấy cách làm rượu cần của họ khá cầu kỳ, gọi là “láu xá”.
Với men rượu làm toàn hoàn toàn những thứ lá và quả có sẵn ở trên rừng (hay còn gọi là men lá). Chủ yếu gồm có: bơ hinh ho, khi mắc cái, củ riềng, lá trầu không, quả ớt…
Những thứ này sẽ được giã đều cho thật nhuyễn với gạo tấm. Sau đó, nắm thành từng miếng tròn dẹt như bánh rán, rồi đem đi ủ với rơm, và xếp thành từng lớp đều nhau.
Ủ trong vòng từ 15-20 ngày, đến khi có mùi men bốc lên thì đem phơi trên gác bếp cho khô, dùng dần.
Cho đến khi cần dùng sẽ đem men giã nhỏ và rắc vào cái rượu, với mỗi mẻ rượu sẽ cần từ 7-9 bánh.
Trong đó, cái rượu được làm từ vỏ sắn khô gọt ra, đem ngâm ở suối ba ngày ba đêm cho hết mùi bồ hóng và độc tố của sắn. Vớt lên phơi khô trộn với trấu lẫn tấm đưa lên “hông” (dụng cụ hấp, đồ) đồ cho chính, sau đó đổ xuống mẹt hoặc lá cót để cho thật nguội. Rồi đem men rắc đều từng lớp.
Tiếp tục ủ bằng lá chuối hoặc lá rừng (bỏ nhum, bơ cá) để rượu bốc men rồi đem bỏ vào từng chum, lấy lá chuối hoặc mảnh ni lông bịt kín để ủ (nếu để hở hơi rượu sẽ bị chua).
Sau đó, khi rượu được ủ trong chum từ 25-30 ngày thì có thể uống được. Để càng lâu rượu càng đặc, càng ngọt.
Mách nhỏ: Ngoài sắn khô người dân tộc còn sử dụng một số loại ngũ cốc khác như ngô, hạt ý dĩ củ dong riềng… để làm cái rượu.
➤ Có thể bạn quan tâm: Cách ngâm rượu ba kích đúng chuẩn [Chi tiết từ A đến Z]
2. Cách làm rượu cần ở các tỉnh Tây Nguyên
Đối với rượu cần Tây Nguyên sẽ có đôi chút khác biệt. Cách làm rượu cũng đơn giản hơn rất nhiều so với rượu Tây Bắc.
Họ thường sử dụng gạo nấu thành cơm rồi trộn với trấu. Sau đó, dàn mỏng rồi phơi. Trong khi, men rượu được người dân tộc chế từ vỏ cây Hiam lấy trong rừng, kết hợp với bột ớt, bột gừng, riềng, bột gạo. Cùng một số thứ lá và rễ cây khác, sau đó trộn với nước và vắt thành từng bánh nhỏ, phơi thật khô
Tiếp đến, để từ 10 – 15 ngày giã nhỏ rồi rắc lên trên nia cơm. Trộn thêm một lần trấu nữa rồi đổ vào ché. Ủ từ 1 đến 2 ngày, lấy lá chuối khô ủ kín. Sau một tháng là có thể đem ra dùng.
Khi uống lót lá chuối tươi ở trên, đổ nước lã đầy ché, dùng cần cắm xuyên qua các tầng lá xuống đấy ché, uống cạn đến đâu lại chế thêm nước lã đến đấy là được.
Cách uống rượu cần đúng chuẩn
Bạn thấy cách làm rượu cần như thế nào? Mất rất nhiều công đoạn phải không nào? Tuy nhiên, chưa dừng lại ở đó, điểm độc đáo của rượu cần còn nằm ở cách thưởng thức của loại rượu này.
Để thưởng thức Rượu cần dân tộc một cách trọn vị, bạn cần thực hiện theo các bước dưới đây.
► Bước 1: Làm sạch cần hút
Bước đầu tiên nhưng không kém phần quan trọng, đó là vệ sinh cần hút.
Khi mua về bạn nhớ phải cho cần hút vào xô, rồi rửa sạch 2 đầu cần. Sau đó lấy nước đun sôi đổ vào ống sao cho thông là được. Đảm bảo loại bỏ chất có hại và vi khuẩn ra khỏi cần hút.
► Bước 2: Cắm cần hút vào bình
Để làm điều này, trước tiên các bạn cần bóc lớp ni lông trên miệng bình. Mở nắp rồi cắm cần hút xung quanh miện bình.
Nhớ là cắm thật sâu trước khi đổ nước để tránh tình trạng hút không hết rượu đã đổ rượu mới nha.
► Bước 3: Cho nước vào bình
Độc giả có thể dùng nước sôi để nguội hoặc nước lọc đổ đầy bình cho ngấm trước khi uống 25-30 phút.
Hoặc bạn cũng có thể pha chế bằng nước dừa. Cũng sẽ mang lại hương vị rất độc đáo nhé.
► Bước 4: Cùng bạn bè và người thân thưởng thức.
Giờ đã đến lúc chúng ta thưởng thức
Cùng bạn bè, người thân quây quần bên bình rượu cần cùng mút và thưởng thức hương vị thơm ngon của Rượu cần.
Trong khi uống mực nước rút xuống, quý khách có thể đổ thêm nước để tiếp tục cuộc vui, thêm nước uống đến khi nào cảm thấy rượu nhạt thì thôi.
Mách nhỏ:
- Sau khi đổ nước, bạn có thể để được 2-3 ngày do đây là thời điểm rượu có độ chín, thơm ngon nhất. Bởi nếu để lâu rượu sẽ bị chua đấy.
- Rượu cần trên thị trường thường có 3 loại chum nhỏ, chum nhỡ và chum to. Chum nhỏ thường dành cho 2 người, các cặp đôi, vợ chồng… Chum nhỡ thường dành cho 4-8 người. Còn chum to thì dành cho 10 đến 14 người.
- Mỗi chum rượu có ít nhất là 4 cái cần cắm để hút rượu. Cần để hút này được làm cây trúc nhỏ, có thể uốn cong, không bị gãy.
Bình rượu cần để được bao lâu?
Một bình rượu cần đã khu nắp và đổ nước vào thì có thể để được từ 2-4 ngày. Tuy nhiên, bạn không nên để quá lâu vì nếu để lâu rượu sẽ bị chua. Có mùi và có thể gây đau bụng hoặc một số triệu chứng khác.
Rượu cần có giá bao nhiêu tiền
Theo như tìm hiểu của Thái An thì rượu cần có mức giá từ 200.000đ đến 1.000.000đ tùy theo loại rượu và trọng lượng. Dưới đây là một số mẫu rượu cần tiêu biểu cùng giá của chúng.
- Rượu cần truyền thống chum 6 lít: ~ 220.000đ
- Rượu cần truyền thống chum 17 lít: ~ 420.000đ
- Rượu cần truyền thống chum 30 lít: ~ 1.200.000đ
- Rượu cần truyền thống nếp cẩm chum 6 lít: ~ 320.000đ
- Rượu cần truyền thống nếp cẩm chum 10 lít: ~ 500.000đ
- Rượu cần chôn đất chum 1 lít: ~ 250.000đ
- Rượu cần chôn đất chum 1.5 lít: ~ 290.000đ
- Rượu cần chôn đất chum 3 lít: ~ 400.000đ
Mua rượu cần ở đâu tốt?
Hiện nay với sự phát triển của công nghệ và vận tải, bạn có thể dễ dàng tìm thấy các sản phẩm rượu cần được bày bán trên các sàn thương mại điện tử lớn như Shopee, Lazada, Tiki… hoặc cả những mạng xã hội lớn như facebook, zalo.
Tuy nhiên, các bạn nên tìm hiểu kỹ trước khi đặt mua để đảm bảo không mua phải rượu giả, rượu kém chất lượng. Tiền mất mà tật mang nha.
Văn hóa uống rượu cần của người dân tộc thiểu số
Trong văn hóa các dân tộc, dù là nhà rông hay nhà sàn cũng luôn có một cây cọc uống rượu. Chiếc cọc này thường chỉ nhô lên trên mặt sàn nhà 1 mét đối với gia đình. Còn nhà rông thì cao vút lên đến tận nóc. Trên đầu cây có hoa văn trang trí sặc sỡ.
Rượu cần thường chỉ xuất hiện trong các nghi lễ quan trọng hoặc để đãi khách quý.
Chủ nhà sẽ là người mở chóe rượu, đọc lời cầu khấn sức khỏe, may mắn cho khách. Sau đó, chủ nhà sẽ nếm trước 1 ngụm nhỏ rồi nâng cần trao cho khách.
Đặc biệt, khác với các dân tộc khác, người Ê đê và Mnông chỉ dùng một chiếc cần duy nhất để uống. Thứ tự uống cũng vì thế mà thay đổi:
Khi thầy cúng cúng xong, mọi người vít cần uống rượu theo thứ tự nữ uống trước, nam uống sau hoặc theo thứ tự chủ nhà, thầy cúng, anh hoặc em bà chủ nhà, người già, nếu có khách quý thì chủ nhà uống xong cầm cần mời khách.
Cần đặc biệt lưu ý là cần rượu duy nhất đo không bao giờ được rời khỏi bàn tay con người. Ai đó mà thả cần rượu sẽ là thấy lễ với chủ nhà. Và khi trao cần rượu cho người khác phải dùng đầu ngón tay để bịt lỗ đầu cần.
Còn riêng đối với người Mường, ở Mai Châu, Hòa Bình thì họ quan niệm uống rượu cần phải càng đông càng vui. Và uống rượu cần ở nơi đây được gọi là “vít khòe” (hay vít cần rượu).
Các cần rượu (cái khòe) làm từ ống trúc rừng nhỏ tỏa đều, không được bắt chéo lên nhau, mỗi người vít lấy một khòe mà hút rượu. Bao giờ người nắm quyền quyết định ra hiệu thôi mới được ngừng, ai bỏ dở giữa chừng vì sẽ bị phạt.
➤ Đọc thêm: TOP 5 Loại Rượu Mơ Nhật Ngon Nhất & Cách Ngâm Rượu Mơ Chuẩn Nhật Bản
Vô cùng thú vị phải không nào? Có thể thấy rằng rượu cần không chỉ đơn giản là một đặc sản của các dân tôc thiểu số ở Việt Nam. Đây còn bao hàm trong đó còn là giá trị văn hóa và tinh thần. Nếu bạn có cơ hội được đến vùng Tây Bắc hoặc Tây Nguyên… đừng quên thưởng thức loại rượu cần thơm ngon, đặc trưng ở nơi đây nhé.
Chúc các bạn khỏe mạnh!
